Door: Susan

Op veel vrijescholen worden in deze tijd de Oberufer Kerstspelen opgevoerd. Een geschenk van de leerkrachten aan de kinderen en hun ouders. De kerstspelen hebben een belangrijke plaats in het ritme van het jaar. Als je geen kinderen op de vrijeschool hebt, informeer dan eens op de vrijeschool in je buurt. Vaak zijn de kerstspelen ook bedoeld voor mensen van buiten de school!

Als je dit jaar voor het eerst komt kijken, is het goed om te weten dat je niet naar 'een gewoon toneelstuk' gaat. Als je weet waar de spelen vandaan komen en waarom ze opgevoerd worden, helpt dat mee in je beleving!

Een vriend en leraar van Rudolf Steiner: Karl Julius Schröer, ontdekte de spelen in het midden van de negentiende eeuw in het dorp Oberufer in het Oostenrijks-Hongaarse grensgebied. Deze spelen hebben een Middeleeuwse oorsprong en zijn door Duitstalige boeren die daar leefden in hun oorspronkelijke vorm gehandhaafd.
Rudolf Steiner bewerkte deze spelen en liet er muziek voor schrijven. Sinds 1919 worden ze op vrijescholen over de hele wereld opgevoerd.



Als je de spelen voor het eerst ziet, zal dat best even wennen zijn! Niet elke zin zul je letterlijk kunnen verstaan. De vertaalster, Sanne Bruinier, koos uit alle perioden van de Nederlandse taalontwikkeling woorden en uitdrukkingen en smolt deze samen tot een archaïsch-boerse taal die qua stemming en typering veel op het Duitse origineel lijkt. Sommige vrijescholen spelen een wat modernere tekstversie van de spelen. Maar ook dan, kan de taal in eerste instantie misschien wat afschrikken.

Kinderen hebben daar veel minder last van. Die laten de beelden die ze zien gewoon voor zich spreken. Terwijl wij als volwassenen toch de neiging hebben om alles 'te willen snappen' en het met ons verstand te benaderen.

De beelden worden echter toegankelijk door de eenvoud en door de herhaling waarbij het toch mogelijk is om ieder jaar weer iets nieuws te ontdekken als toeschouwer. De spelen zijn een drieluik en bestaan uit het Paradijsspel, het Kerstspel en het Driekoningenspel.

Het Paradijsspel is het eerste van het drieluik. Het is het verhaal van Adam en Eva en hoe zij verleid worden door de duivel en verdreven worden uit het paradijs. Het gaat over goed en kwaad en is nog niet voor hele jonge kinderen geschikt. Pas vanaf de derde klas (groep 5), als kinderen de beelden herkennen uit de vertelstof van de klas, mogen zij komen kijken.
Adam en Eva worden weliswaar verdreven uit het paradijs maar zij streven ernaar een mens in evenwicht te worden en de dunne lijn naar de geesteswereld in stand te houden. Het paradijsspel gaat aan het kerstspel vooraf. De engel geeft aan dat hij de mens langzaam zal doen wederkeren. Er is dus een weg terug mogelijk! En die weg terug wordt ons voorgeleefd door het kerstkind.



Die weg terug wordt ook wel de weg van het hart genoemd. Een zoektocht met hoop en vertrouwen op het Goede. Het Kerstspel staat het dichtst bij onze beleving. Het is dan ook geschikt voor kinderen vanaf de eerste klas (groep 3). De geboorte van het Christuskind staat centraal. Vaak spelen de kinderen zelf in de klas ook een soortgelijk kerstspelletje. Ze zullen sommige rollen herkennen en smakelijk kunnen lachen om de grappen van de herders. Tegelijk geeft de geboorte een heel ingetogen beeld waarmee we de kersttijd in kunnen gaan.

Het laatste spel is het Driekoningenspel. Dit spel is geschikt voor kinderen vanaf de vierde klas (groep 6). Het is het heftigste spel van de drie. Het toont het kwaad in volle glorie in gedaante van de duivel en koning Herodus die het kind wil doden. Het laat ons de wereld zien van de angst. Herodus heeft angst voor het nieuwe en angst voor het ware en de wijsheid. Dit leidt bij hem tot haat en vervolging en geweld. Het Driekoningenspel toont ons een weg, vol vertrouwen, maar ook met een waarschuwing om voor het juiste te kiezen!

De groep spelers die de spelen opvoert wordt 'Kompany' genoemd. Zij spelen namelijk dat zij de groep boeren uit Oberufer zijn, die optreden voor het "boerenpubliek". De Kompany komt gezamenlijk op en blijft voor het publiek zichtbaar aanwezig tijdens het hele spel. Zij zingen samen hun liederen en gaan in "ommegangen" door of om het publiek. In de liederen wordt ook een deel van het verhaal alvast verteld.

Wat je ook zeker op zult vallen als je gaat kijken, is het veelvuldige groeten! Vele malen herhaalt zich het groeten. Alles en iedereen wordt gegroet. De spelers groeten elkaar, zij groeten het publiek, zij groeten de Heilige Drievuldigheid, zij groeten het Kind. In het paradijsspel is het de boompjesdrager die deze rol op zich neemt en in het kerstspel is dit de sterrenzanger. Aan het begin van het spel heten zij het publiek welkom en groeten zij. Waarom doen ze dat? In elke echte begroeting klinkt blijdschap door. Kerstmis is het feest van de begroeting, omdat het het feest is van de verheugenis. Mensen verheugen zich op de komst van het kind.



De spelen zijn dus meer dan oude Middeleeuwse overleveringen, het zijn krachtige beelden, die eigentijdse ervaringen in beeld brengen. Je leert eruit hoe je zelf met de kwade machten om kunt gaan. Je kunt ze in jezelf tot evenwicht brengen, door in jezelf iets van een hoger wezen geboren te laten worden. Het is niet nodig dit allemaal aan je kind te vertellen! Kinderen ervaren door beelden. De grote kracht van de spelen zit hem dan ook in de herhaling. Daardoor groeit de innerlijke verbinding met de prachtige beelden.

Een fijne kersttijd allemaal!

~Susan Snijders-van Eijk - www.antroposofiekind.nl